Imiesłowy

Doświadczenie pokazuje, że imiesłowy to zagadnienie gramatyczne, które sprawia chyba największe problemy osobom uczniowskim.
Dlaczego?
Mam wrażenie, że przede wszystkim z powodu niezrozumienia. Wiele osób wkuwa końcówski na pamięć i nie wie, jak nauczyć się ich dobrze, bo przecież imiesłów przymiotnikowy się odmienia.
Więc ta końcówska gdzieś się gubi. Dlatego najpierw nauczmy się czym są i jakie są ich funkcje.

Imiesłowy - co to za dziwne twory?

Niby forma czasownika, ale jakby przymiotnik.
Czy jednak osobna część mowy?
Wolę właśnie tak go przedstawiać - jako osobną część mowy, która pochodzi od czasownika.
A w wypowiedzeniu może pełnić rolę i czasownika, i przymiotnika.

Podział

Imiesłowy przymiotnikowe

Podobnie jak przymiotniki odmieniają się przez rodzaje, liczby i przypadki. Odpowiadają na pytania przymiotnika (jaki? jaka? jakie? itp.).

Mogą określać wykonawcę czynności - imiesłów przymiotnikowy czynny
np. czytająca kobieta, piszący mężczyzna, bawiące się dzieci.

Albo obiekt - imiesłów przymiotnikowy bierny
np. ugotowana zupa, czytana książka, rozbawione dzieci.

Wiem, że czasem podaje się końcówki -ny/-ty przy przymiotnikowych... jednak nie polecam.
Wtedy zaczynamy na siłę szukać końcówek, które występują tylko w mianowniku liczby pojedynczej i rodzaju męskim. I robi się problem.
Dużo łatwiej jest, po prostu zapamiętać, że jest to „taki jakby przymiotnik od czasownika”.
Wtedy wiemy, że w zdaniu: Kasia myślała o upieczonym wczoraj cieście podkreślony wyraz będzie imiesłowem przymiotnikowym.

Imiesłowy przysłówkowe

W wypowiedzeniach będą pełniły funkcję czasownika (tworząc imiesłowowe równoważniki zdania). Są związane z czasem i nieodmienne - zawsze mają jedną formę. Tutaj pomocne może być nauczenie się końcówek.

Jeśli czynność dzieje się jednocześnie z inną, mamy imiesłów przysłówkowy współczesny, z końcówką -ąc
np. idąc, słuchał muzyki; usypiał, myśląc o miłym dniu.

Jeśli czynność dzieje się wcześniej niż inna, mamy imiesłów przysłówkowy uprzedni i końcówki -łszy/wszy (zależnie od czasownika)
np. idąc, słuchał muzyki; usypiał, myśląc o miłym dniu.

Proste?
Myślę, że tak. W razie wątpliwości - wróć do notatki z grafiki.
Powodzenia :)

Joanna Ptasiewicz Dobrymi słowami